Obuwie robocze i ochronne: Kompletny przewodnik po normach, materiałach i doborze

Fundamentalna rola obuwia roboczego i ochronnego w BHP

Dlaczego odpowiednie obuwie jest kluczowe dla prewencji urazów stóp?

Podczas pracy fizycznej istnieje ryzyko różnego rodzaju urazów. Nieodpowiednio dobrane obuwie robocze może prowadzić do przeciążeń, poślizgów, przebicia stopy, a nawet złamań.

Definicje i podstawowe kategorie obuwia stosowanego w pracy

Obuwie bezpieczne (S) – podnosek 200 J

• Najwyższy poziom ochrony.
• Metalowe lub kompozytowe podnoski.
• W budownictwie i w przemyśle ciężkim.

Obuwie ochronne (P) – podnosek 100 J

• Chroni przed umiarkowanymi zagrożeniami mechanicznymi. 
• Podnosek odporny jest na uderzenia o sile 100 J.
• W lżejszych warunkach przemysłowych i pracach magazynowych.

Obuwie zawodowe (O) – bez wzmocnionego podnoska

• Zapewnia komfort i odporność na poślizgi, wilgoć czy oleje.
•  W gastronomii i służbie zdrowia.

Kluczowe różnice konstrukcyjne i stopień ochrony

Poziom zabezpieczeń, rodzaj wkładek i materiały decydują o klasie ochrony obuwia.

Normy, certyfikacja CE i oznaczenia obuwia roboczego i ochronnego

Podstawowe normy europejskie i polskie (PN-EN ISO 20345, 20346, 20347)

• PN-EN ISO 20345 (dla obuwia bezpiecznego).
• 20346 (ochronne).
• 20347 (zawodowe).

Kluczowe zmiany w normie EN ISO 20345:2022

• Dokładniejsze wymagania co do odporności na przebicie i klasyfikację antypoślizgową.
• Nowe klasy: S6 i S7, obejmujące obuwie o podwyższonych właściwościach hydrofobowych i termicznych.

Nowe klasy ochrony (S6, S7, S3L, S3S, S7L, S7S) i oznaczenia wkładek antyprzebiciowych (PL, PS)

• PL – tekstylna, min. 1100 N.
• PS – stalowa, min. 1100 N.

Zmiany w antypoślizgowości (SR) i opcjonalność odporności na oleje (FO)

• Oznaczenie SR zastępuje dawne SRA/B/C i odnosi się do wymogów poślizgowych.
• Odporność na oleje nie jest obowiązkowa.

Znaczenie certyfikacji CE i szczegółowych oznaczeń (np. S3, WR, HRO)

Certyfikat CE potwierdza zgodność z normami UE. 

Szczegółowa klasyfikacja i dodatkowe oznaczenia ochronne

Klasy ochrony obuwia bezpiecznego (SB, S1–S7) wg EN ISO 20345:2022

Od podstawowej ochrony (SB) po pełną (S7: wodoodporność, odporność termiczna, antyprzebiciowość).

Klasy ochrony obuwia ochronnego (PB, P1–P5)

Klasyfikacja o niższym progu odporności uderzeniowej.

Klasy ochrony obuwia zawodowego (OB, O1–O6)

Komfort i antypoślizgowość, bez podnosków.

Słownik oznaczeń dodatkowych (np. P, PL, PS, A, E, HI, CI, WR, WPA, HRO, FO, M, SR, LG, SC, AN, CR, ESD, MF)

• A – właściwości antystatyczne
• E – absorpcja energii w części piętowej
• WR – odporność na wodę
• HRO – odporność podeszwy na kontakt z gorącym podłożem
• CI/HI – izolacja przed zimnem/ciepłem
• ESD – rozpraszanie ładunków elektrostatycznych
• CR – odporność na przecięcia
• M – ochrona śródstopia

Materiały stosowane w produkcji obuwia roboczego – właściwości i zastosowania

Materiały na cholewki (skóra, syntetyki, tekstylia specjalistyczne)

• Skóra naturalna – trwałość i odporność.
• Syntetyki (mikrofibra, Cordura®) – lekkość i oddychalność. 
• Tekstylia techniczne – dodatkowa wodoodporność.

Podszewki i membrany (Mesh, Cambrelle, Gore-Tex®, Te-Por®, Air-Tex®)

• Mesh – przewiewność
• Cambrelle – odporność na ścieranie
• Gore-Tex®, Te-Por® – wodoodporność i oddychalność

Podeszwy (PU, TPU, guma, EVA, wielowarstwowe)

• PU/TPU – elastyczne, odporne na ścieranie
• Guma – odporność na ciepło, chemikalia
• EVA – lekkość, sprężystość

Rodzaje podnosków (stalowe, kompozytowe, aluminiowe)

• Stalowe – najtańsze, ale cięższe
• Kompozytowe – lekkie, nie przewodzą ciepła
• Aluminiowe – lekkość przy wysokiej odporności

Rodzaje wkładek antyprzebiciowych (stalowe, tekstylne – PL/PS)

Tekstylne to większy komfort i elastyczność niż stalowe.

Nowe normy obuwia ochronnego – jak dobrać właściwe buty do pracy?

Bezpieczeństwo w miejscu pracy zaczyna się od odpowiedniego wyposażenia, a jednym z jego najważniejszych elementów są buty ochronne. W 2024 roku zaczęła obowiązywać zaktualizowana norma EN ISO 20345:2022, która zmienia podejście do testowania i klasyfikacji obuwia roboczego. Sprawdź, co się zmieniło i jak dobrać buty odpowiadające Twoim potrzebom.

Co nowego w EN ISO 20345:2022?

Nowa wersja normy zawiera bardziej precyzyjne oznaczenia i zaostrzone wymagania w zakresie bezpieczeństwa i komfortu. Najważniejsze zmiany to:

• Ochrona przed przebiciem (P, PL, PS):
  • P – stalowa wkładka, testowana gwoździem 4,5 mm.
  • PL – niemetalowa wkładka, również testowana gwoździem 4,5 mm.
  • PS – niemetalowa wkładka, ale testowana cieńszym gwoździem 3 mm – zapewnia większą skuteczność ochrony.
• Odporność na wysoką temperaturę (HRO):
  Obuwie musi wytrzymać kontakt z gorącym podłożem do 300°C – kluczowe w budownictwie i przemyśle ciężkim.
• Odporność na poślizg (SR):
  Buty muszą przejść trudniejsze testy: zarówno na płytkach ceramicznych z detergentem, jak i z gliceryną – to znacznie zwiększa bezpieczeństwo użytkownika.

Odporność na poślizg – czym różnią się oznaczenia SRA, SRB i SRC?

Odporność na poślizg to jedno z kluczowych kryteriów przy wyborze obuwia roboczego czy ochronnego. Właściwa podeszwa zmniejsza ryzyko upadków na śliskich powierzchniach, co ma ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa w pracy. Na butach można znaleźć oznaczenia SRA, SRB lub SRC – co one oznaczają?

SRA to podstawowy poziom odporności na poślizg. Obuwie z tym oznaczeniem przeszło testy na ceramicznej płytce pokrytej roztworem mydła (rozcieńczony laurylosiarczan sodu). Warunki te symulują mokre i gładkie powierzchnie, np. w kuchniach czy łazienkach.

SRB to wyższy poziom – obuwie testowane jest na stalowej powierzchni pokrytej gliceryną. To trudniejsze warunki, odwzorowujące np. hale przemysłowe, warsztaty czy magazyny, gdzie można spotkać tłuste lub oleiste podłoża.

SRC to połączenie obu testów – SRA i SRB. Oznacza to, że but przeszedł oba badania i zapewnia najwyższy poziom odporności na poślizg. To najbezpieczniejszy wybór, rekomendowany tam, gdzie warunki pracy są szczególnie wymagające i zmienne.

• SRA – test na mokrej powierzchni ceramicznej,
• SRB – test na stalowej powierzchni z gliceryną,
• SRC – połączenie obu testów, czyli najwyższa odporność.

Wybierając obuwie robocze, warto zwrócić uwagę na te oznaczenia – to nie tylko kwestia komfortu, ale przede wszystkim bezpieczeństwa.

• Odporność na substancje ropopochodne (FO):
  Podeszwa nie może ulec degradacji w kontakcie z olejami i paliwami – ważne w warsztatach czy przemyśle.
• Wodoodporność (WR i WPA):
  • WR – pełna odporność na wodę.
  • WPA – ograniczony poziom przepuszczalności, ale zapewniający lepszą oddychalność.
• Wzmocnienie noska (SC):
  Noski muszą wytrzymać 8000 cykli ścierania bez naruszenia konstrukcji.

Jak dobrać obuwie zgodne z nową normą?

Aby dopasować obuwie do warunków pracy:

• Zidentyfikuj zagrożenia – skonsultuj się z inspektorem BHP. Weź pod uwagę m.in. ryzyko przebicia, poślizgu, wysokiej temperatury czy kontaktu z chemikaliami.
• Sprawdź oznaczenia – wybieraj buty z odpowiednimi symbolami, np. HRO dla pracy przy gorących powierzchniach czy PS dla zwiększonej odporności na przebicie.
• Komfort użytkowania – obuwie powinno być wygodne przez cały dzień. Zwróć uwagę na wkładki, wentylację i dopasowanie.
• Jakość materiałów – solidna cholewka (np. skóra hydrofobowa) i antypoślizgowa podeszwa to podstawa trwałości i bezpieczeństwa.

Norma EN ISO 20345:2022 podnosi standardy bezpieczeństwa i komfortu w obuwiu ochronnym. Wybierając buty robocze zgodne z nowymi wymaganiami, inwestujesz nie tylko w ochronę, ale i w wygodę podczas codziennej pracy.

Nowe oznaczenia pomagają lepiej dopasować obuwie do konkretnych zagrożeń, dzięki czemu pracownicy mogą czuć się pewnie nawet w najbardziej wymagających warunkach.

Pamiętaj, że dobrze dobrane buty to nie wydatek, a inwestycja w zdrowie i bezpieczeństwo – Twoje lub Twojego zespołu.

Kluczowe kryteria doboru obuwia roboczego i ochronnego

Analiza zagrożeń (ocena ryzyka zawodowego)

Najważniejsza w doborze obuwia ochronnego jest ocena ryzyka.

Ergonomia i komfort (waga, dopasowanie, oddychalność)

Obuwie ochronne zmniejsza zmęczenie i poprawia wydajność.

Jak mierzyć i przymierzać – prawidłowy dobór rozmiaru

Należy mierzyć w skarpetach roboczych.

Dobór branżowy – rekomendacje dla sektorów (budownictwo, przemysł, gastronomia, ATEX)

• Budownictwo – S3 lub S7
• Gastronomia – O2, odporność na oleje i poślizg
• Przemysł chemiczny – WR, CR, FO
• Strefy ATEX – ESD

Konserwacja, pielęgnacja i żywotność obuwia roboczego

Czyszczenie i pielęgnacja (w zależności od materiału)

Na sucho lub na mokro, naturalne detergenty.

Suszenie i przechowywanie

Z dala od źródeł ciepła. Najlepiej w wentylowanym pomieszczeniu. 

Czynniki wpływające na żywotność

Intensywność i warunki użytkowania. 

Oznaki zużycia – kiedy wymienić?

Pęknięcia, wytarcia podeszwy, obluzowany podnosek.

Żywotność i przepisy BHP dotyczące wymiany

Co 6-12 miesięcy.

Rynek obuwia roboczego w Polsce – producenci i dostępność

Główni polscy producenci (PPO, Zephyr, ART.MAS…)

• PPO Strzelce Opolskie
• Zephyr
• ART.MAS

Popularne marki międzynarodowe (Solid Gear, Base Protection…)

• Base Protection
• Solid Gear
• Uvex

Gdzie kupić? Sieci sklepów BHP (online i offline)

• Sklepy BHP – takie jak rena-pol.sklep.pl
• Hurtownie online.

Poradnik zakupowy – jak i gdzie kupić obuwie robocze?

Zakup online vs stacjonarnie – zalety i wady

Online: 

• większy wybór;
• niższe ceny. 

Stacjonarnie

• możliwość przymierzenia
• doradztwo.

Wybór sklepu – na co zwrócić uwagę

• Certyfikaty
• Zgodność z normą
• Opinie użytkowników 
• Możliwość zwrotu.

Przymierzanie i dopasowanie – praktyczne wskazówki

Wieczorem, w grubych skarpetach. 

Konsultacje z ekspertami BHP

Warto skonsultować zakup z ekspertem BHP lub inspektorem PIP.

Podsumowanie i rekomendacje końcowe

Kluczowe wnioski

Obuwie robocze to inwestycja w zdrowie, bezpieczeństwo i wydajność pracy.

Zalecenia dla pracodawców i pracowników

Dobór na podstawie analizy zagrożeń, kontrola certyfikatów, regularna wymiana i pielęgnacja.

Trendy i przyszłość obuwia ochronnego

Coraz więcej modeli oferuje lekkie materiały kompozytowe, technologie ESD i podeszwy o podwójnej gęstości.